پسته به عنوان یک محصول منحصر به فرد از دیرباز مورد توجه مصرف کنندگان داخلی و صادرکنندگان بوده، اما در سال جاری با نوسان نرخ ارز در کشور، شاهد افزایش‌های غیرمنطقی نرخ خشکبار از جمله پسته بودیم تا جایی که در ماه‌های اخیر قیمت پسته در بازار داخلی به صورت چشمگیری افزایش یافت که به گفته کارشناسان اتفاق‌های از این دست نشان می‌دهد که دلالان و خرده فروشان داخلی برای سودجویی خود نگاه ویژه ای به این محصول دارند. این افزایش قیمت در حالی صورت گرفت که به گفته برخی کارشناسان با وجود نوسان نرخ ارز در کشور، صادرات این محصول نه تنها افزایش نیافته بلکه به دلیل مشکلاتی در نقل و انتقالات پولی با کاهش عرضه به بازارهای خارجی نیز مواجه شده است و دلیلی ندارد با چنین گران فروشی و قیمت‌های نجومی در کشور روبرو شویم.
مظفر محمدی، فعال بازار پسته و عضو هیأت مدیره اتحادیه خشکبار ایران، دو عامل نوسانات دمایی و قیمت را عاملی در خصوص شرایط خاص بازار امسال پسته عنوان کرد و اظهار داشت: عامل اصلی که باعث شد امسال میزان تولید پسته در کشور به شدت افت داشته باشد نوسانات دمایی بود؛ بطوریکه سرمازدگی و سپس گرمای بسیار زیاد فروردین ماه امسال باعث شد که حجم جوانه‌های زایشی که می‌بایست به خوشه پسته تبدیل می‌شدند، ریزش داشته باشد و در نتیجه محصول پسته شکل نگیرد. در نتیجه یکی از عواملی که باعث شد قیمت پسته طی ماه‌های مختلف سال جاری افزایش یابد، کمبود پسته بود.
وی درباره عامل دوم تصریح کرد: دومین عامل اثرگذار در افزایش قیمت پسته در کشور بحث افزایش قیمت دلار بوده است؛ چراکه حدود ۹۰ درصد از حجم تولید پسته ایرانی، صادراتی است و به عنوان کالای صادراتی محسوب می‌شود و بیشترین ارزآوری را در بین محصولات کشاورزی برای کشور دارد. در نتیجه با افزایش قیمت دلار قیمت پسته هم به طبع افزایش می‌یابد، در واقع قیمت پسته با قیمت دلار رابطه مستقیمی دارد.
این فعال بازار پسته، شناخته بودن ارزش غذایی و خواص پسته در دنیا را عاملی دیگر در قیمت بالای این محصول دانست و گفت: با توجه به ارزش غذایی بالای پسته و خواص آن، از خارج کشور تقاضای زیادی برای دریافت پسته صورت می‌گیرد و این عامل نیز نقش بسزایی در افزایش قیمت‌ها دارد.
وی با تاکید بر اینکه نباید دیدگاه ما در این راستا باشد که قیمت پسته به طور غیر منطقی کاهش یابد، افزود: برای مثال اگر یک کیلو پسته صادر می‌کنیم، درآمد حاصل از آن برابر است با هزینه خرید ۳۰ کیلو گندمی که وارد کشور می‌شود و برخلاف اینکه گندم برای کشور ایران یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود، پسته کالایی استراتژیک نیست. در نتیجه دولت نباید در فرآیند قیمت گذاری پسته دخالتی داشته باشد؛ چرا که با کاهش غیرمنطقی قیمت پسته ممکن است صادرات آن با مشکل مواجه شود و بازارهای موجود در دیگر کشورها که با بازاریابی و اعتماد سازی های ناشی از تلاش‌های چند ساله صادرکننده‌ها رونق گرفته اند، از بین برود.
سهم ۴۰ درصدی ایران از بازار پسته جهان
محمدی با بیان اینکه پسته کالای استراتژیک محسوب نمی‌شود و دولت، یارانه‌ای برای استفاده مردم اختصاص نمی‌دهد، گفت: با توجه به این شرایط، به دلیل کمبود پسته قیمت در بازارهای داخلی نیز افزایش می‌یابد؛ هرچند نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که درصورت کاهش یافتن قیمت پسته در داخل کشور، کشاورزان محصول خود را با قیمت بالا به خارج از کشور صادر می‌کنند و از آن جایی که بحث فسادپذیری کمتر برای پسته مطرح است، صادرات آن نسبت به کالاهای دیگر راحت تر است.
محمدی تاکید کرد: همانطور که آمریکا با حمایت دولت خود رقیب اصلی پسته کشورمان شد و تولید پسته آمریکا از تولید پسته ایران پیشی گرفته، دولت نباید برای کاهش دستوری قیمت پسته تصمیمی بگیرد که منجر به ضرر کشاورزان و صادرکنندگان شود.
وی با بیان اینکه سهم ایران در بازارهای جهانی در سال‌های گذشته بیشتر بوده و به مرور کاهش یافته است، گفت: در حال حاضر ایران حدود ۴۰ درصد از سهم تجارت پسته دنیا را در اخ
تیار دارد.
چگونگی تعیین قیمت پسته در بازار جهانی
وی با بیان اینکه مکانیزم‌های قیمت گذاری پسته بر پایه نرخ دلار است، گفت: چگونگی تغییرات و نحوه تعیین قیمت پسته دقیقاً مرتبط با نوسانات دلاری و بر مبنای نرخ تبدیل ارز است؛ سال‌های قبل قیمت پسته ۸ دلار بوده و اکنون نیز همان قیمت است، پس قیمت پسته رابطه مستقیمی با قیمت دلار دارد. حال آنکه قیمت معادل ریالی آن به دلیل آنکه نرخ تورم در کشور بالا است، قیمت پسته نیز به صورت قابل ملاحظه‌ای رشد کرده؛ این در حالی است که در کشوری مانند چین که تورم کم است، نرخ پسته بر مبنای دلار چندان تفاوتی ند
اشته است.
این عضو هیأت مدیره اتحادیه خشکبار ایران در پاسخ به چگونگی تعیین قیمت پسته برمبنای دلار در بازارهای جهانی گفت: تعیین نرخ دلاری پسته به رایزنی‌های صادرکننده‌های ما در کشورهای خارجی با مشتری‌هایشان بستگی دارد.
به گفته وی، افزایش بیش از حد قیمت‌ها نیز باعث می‌شود که این صنعت آسیب ببیند و متقاضیان و مشتریان به سایر خشکبار روی آورند؛ از این رو، باید محصول را به قیمت متعادلی عرضه کنیم تا مشتری خاص خودمان را داشته باشیم.
وی در ادامه تصریح کرد: در رابطه با پسته ما در کشور دو تشکل خیلی قوی داریم؛ یکی انجمن پسته ایران و دیگری اتحادیه صادرکنندگان خشکبار که کمتر دخالتی بر قیمت گذاری پسته دارند.
محمدی عنوان کرد: همچنین ما صادرکنندگان بزرگی داریم که زحمات فراوانی برای قشر کشاورز کشیده اند و اگر این صادرکنندگان نبودند کشاورزان در فروش محصول خود دچار مشکل می‌شدند؛ زیرا تولید ما از مصرف داخلی بیشتر است.
بورسی شدن پسته و پایان انحصار
این فعال بازار پسته در پاسخ به این پرسش که آیا کشاورزان و باغداران در تعیین قیمت پسته نقشی دارند؟ اظهار داشت: کشاورز هم می‌تواند در تعیین قیمت‌ها دخالت داشته باشد. سال گذشته اتفاق بسیار مهمی که افتاد، بحث راه اندازی بورس پسته یا به عبارتی عرضه مستمر پسته در بورس کالا بود که در صورت آشنایی فعالان بازار پسته با مزایای ورود به بورس کالا، کشاورزان و باغداران نیز این قدرت را پیدا می‌کنند که در کشف قیمت محصولاتشان اثرگذار باشند.
محمدی ادامه داد: راه اندازی معاملات پسته در بورس کالا باعث می‌شود تا تعیین قیمت پسته از حالت انحصاری که عده‌ای خاص با خرید محصول باغداران نبض بازار را بدستمی‌گیرند، خارج شود…
وی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه بورس پسته در سال آینده راه اندازی شود، گفت: در حالی بورس پسته نتوانست تحت تأثیر شرایط برداشت محصول رونق بگیرد که امیدواریم از سال آینده با قدرت راه اندازی شود؛ زیرا این اتفاق کمک بسیار بزرگی به کشاورزان و سایر فعالان می‌کند.
این فعال بازار پسته گفت: در کل عرضه پسته در بورس می‌تواند راهکار مفیدی برای خروج بازار پسته از حالت انحصاری باشد؛ ضمن اینکه کشاورز می‌تواند به صورت مستقیم تعیین کننده قیمت باشد. همچنین با توجه به الزام رعایت استانداردهای بورس، عرضه در این بازار از کاهش کیفیت پسته نیز جلوگیری می‌کند.
استفاده دولت از ظرفیت‌های صادراتی بورس
این فعال بازار پسته در ادام
ه با بیان اینکه بازرگانانی از کشور افغانستان در استان کرمان دفاتری راه اندازی کرده و پس از خرید پسته ایرانی اقدام به صادرات آن می‌کنند، اظهار داشت: بسیاری از تجار افغانی در استان کرمان و در شهر رفسنجان دفتر خرید و فروش پسته راه اندازی کرده و محصول خریداری شده را مستقیم صادر می‌کنند که مشکل بزرگی برای تجار ایرانی ایجاد می‌کند. در این رابطه دولت نباید اجازه این کار را به تجار افغانستانی بدهد. ضمن اینکه مدیریت بهتر این حوزه مستلزم آن است که دولت صادرکننده‌های ایرانی را حمایت کند؛ زیرا اگر این حمایت‌ها صورت نگیرد، در خصوص پسته شاهد قاچاق بیشتری خواهیم بود.
محمدی با تاکید بر اینکه بورس می‌تواند مانع قاچاق پسته ایرانی و صادرات آن از طریق دیگر کشورها شود، گفت: به نظر بنده دولت می‌تواند اعلام کند که هر کس می‌خواهد پسته صادر کند باید از طریق بورس اقدام کند تا آمار شفاف شود.
